Brzeźno Szlacheckie - Zamek w Bytowie. Tajemnica Tablicy Rozpracowana

Zamek w Bytowie. Tajemnica Tablicy Rozpracowana

Published: Tuesday, 29 August 2023 15:53 | Hits: 356

BogislawXIV.1637 1

Zdj. Bogusława XIV

Tablica zamek

GLASENAPP Z DOMU WDÓW I INNI Tablica Patrząc z dziedzińca na elewację Domu Wdów, znajdującego się po lewej stronie od bramy wjazdowej ( dawna wieża bramna ) zamku w Bytowie, zauważyć można tablicę pamiątkową z początku XVII w. na której wyryto napis o następującej treści : „Ao. MDCXXIII. Illustmus Dux Pomeraniae Bogislaus XIV extrui mandavit, sub Petro Glasenap Capitan Martino Maesen Questore”. Można ją przetłumaczyć następująco: W roku 1623 znakomity książę Pomeranii Bogusław XIV kazał go wznieść pod rządami (dowództwem) kpt. Petera Glasenapa przez kwestora Martina Maesena. Tablica przypomina po dzisiejsze czasy decydenta zmian, ostatniego księcia pomorskiego i głównych nadzorujących budowę Domu Wdów. Wielu odwiedzających bytowski zamek przekonanych jest ,że tablica upamiętnia jedynie ostatniego władcę Pomorza, Gryfitę Bogusława XIV. Niemal na pewno jej istnienie na tyle w Bytowie spopularyzowało postać Bogusława XIV ( 1580-1637), że jest on w mieście najbardziej znanym Gryfitą. Książę wydając polecenie rozpoczęcia budowy Domu Wdów chciał zapewnić swojej szwagierce księżnej Zofii godną rezydencję. Była ona wdową po jego starszym bracie księciu Franciszku ( 1577 -1620 ). Zofia urodziła się 29 kwietnia 1587 r. w Dreźnie, była córką elektora saskiego Christiana I Wettyna (1560-1591) i córki elektora Jana Jerzego, Zofii Brandenburskiej (1568-1622). Księcia Franciszka poślubiła w Dreźnie 26 sierpnia 1610 r, Ponieważ wniosła pokaźny posag to, zabezpieczeniem tej kwoty był zgodnie z umową małżeńską zamek i domena bytowska. 13 października 1610. nastąpił uroczysty wjazd Zofii do Bytowa. W 1619 r. na jej główną rezydencję przeznaczono Wolin, gdzie prace budowlane trwały do 1626 r. Zofia Saska zmarła w 1635 r. Z bytowskim zamkiem związana była jeszcze jedna wdowa, siostra Bogusława XIV Anna von Croÿ und Aerschot ( Anna Pomorska, Anna de Croÿ, Anna Gryfitka ) ur. 1590 zm. 1660 r. Była żoną francuskiego marszałka polnego Ernesta księcia Croÿ i Aerschot, hrabiego Fontenoy i Bayo, który zmarł półtora roku po ślubie w 1620 r. w obozie wojskowym Oppenheim w zachodnich Niemczech. Anna de Croÿ często przebywała na zamku w Bytowie, była jego dobrodziejką, jednak ponad Bytów preferowała Słupsk ( tam jest pochowana) i latem Smołdzino. Jej syn, jedynak Ernest Bogusław był ostatnim biskupem kamieńskim, Ród von Glasenapp Pochodzenie rodu Glasenapp nie jest znane, wszystko wskazuje na to, że na Pomorzu pojawił się w XIII wieku. W dokumencie biskupa kamieńskiego Hermana von Gleichen z 5 kwietnia 1287 roku wymienieni zostali pan na Necknin ( Niekanin ) i drobny rycerz Wilkimus von Glasenapp i jego synowie Lübbert ( 1260-1323 ) i Berthold. Dokument dotyczy nadania mieszczanom kołobrzeskim połowy gruntów Glasenappów we wsi Niekanin. Obok tych dóbr do rodu należała wieś Skronie. Najbardziej znanym przedstawicielem rodu był w tym czasie Lubbo von Glasenapp w latach 1297-1315 był wójtem i powiernikiem biskupa Henryka von Wachholtz . Do historii rodu przeszedł zamieszkały w Kołobrzegu Bertold von Glasenapp, który w 1364 r. zamordował ojczyma Dietmara Dobelstena za co został wydalony z miasta i zaangażował się wraz z innymi rodami w akcję osiedleńczą w rejonie Barwice – jezioro Pile. Inny przedstawiciel rodu Johannes ( zm.1345 r.) był archidiakonem pyrzyckim i kanclerzem na dworze książęcym. Pod koniec XIII wieku nazwisko Glasenapp z Koprzywna pojawia się w rejonie Złocieńca i Połczyna, w którym Hans von Glasenapp był w 1 połowie XV wieku wójtem. Z tej gałęzi rodu wywodzi się urodzony w 1717 r. w m. Wardyń Dolny twórca wolnych huzarów Reinhold von Glasenapp. Inny z rodu Caspar Otto von Glasenapp ur. 1664 r. w Wierzchowie był synem Wediga Gerda von Glasenapp, pana wielu wsi i na Nacławiu. karierę wojskową zakończył w 1742 roku w stopniu feldmarszałka. Zmarł 7 sierpnia 1747 r. w Berlinie; Herb rodu przedstawiał czerwoną krokiew (1315), sięgającą swym ostrzem do górnej krawędzi srebrnej tarczy herbowej (1409) , Przy prawej dolnej krawędzi krokwi patrząca w lewo głowa Maura. Pierwotnie była tu szklana misa, z biegiem czasu wykształciła się głowa czarnoskórego Afrykańczyka. Podobna symbolika ( czerwona krokiew z czarną głową ) znajduje się na czerwono-srebrnym hełmie . Na każdym jej ramieniu przedstawiono po trzy naturalne pawie pióra, a na czubku trzy pióra strusie, z czego prawe czarne, środkowe - czerwone i lewe srebrne. Glasenapp z tablicy Glasenapp’owie w XIII i XIV w. nie byli zamożni. Rozwój ich bogactwa nastąpił w XV w. by w XVI w. stać się jednym z najbogatszych rodów Pomorza. Ich posiadłości ciągnęły się między Barwicami i Grzmiącą, od Czaplinka , Lędyczka po okolice Koszalina i Sławna . Wcześniej mieli żyzne ziemie koło Kołobrzegu. Główną siedzibą rodu była Grzmiąca. Mieli szczególne prawa i posiadali liczne przywileje. Właściciel m.: Jacinki (niem. Jatzingen) , Radostowo ( Rozog ) k.Grzmiacej, Wierzchowo ( Wurchow) , Bobolice ( Bublitz ) i Manowo ( Manow) Perer Paul von Glasenapp z Polanowa (Pollnow) zm. ok 1565 r. był synem Henninga von Glasenappa ( 1465- 1519 ) i Katharine von Manteuffel ( 1465- 1525 ). Był on żonaty z Agnes von Glasenapp z.d. von Jatzkow. Ich syn Paul Moritz Von Glasenapp ożenił się Esther von Glasenapp z.d. von Massow. Był starostą księcia pomorskiego i biskupim, panem na Polanowie, Manowię, Wyszeborzu ( Wisbuhr ). Zmarł w styczniu 1593 roku. Miał synów Petera i Feliksa oraz córkę Margarethę po mężu von Manteuffel. Spośród nich Peter von Glasenapp na krótko związany był z Bytowem i to on widnieje jako kapitan na tablicy z Domu Wdów. Jak podaje dr G.J.Brzustowicz z Choszczna, Peter von Glasenapp urodził się w 1575 r. Immatrykulowany na Uniwersytecie w Gryfii (Greifswald) został w 1594 r. jako „Petrus Glasenap nobiles Pommeranie”. Odnotowano, że w 1595 rodzina jego gospodarzyła w Manowie, Grzmiącej, Barwicach i w Polanowie. Był książęco-pomorskim radcą, starostą zamkowym (Schlosshauptmann) od 1579 w Bobolicach i potem w Szadzku, Kołobrzegu, Kołbaczu i w latach 1622-1626 w Bytowie. Wynika stąd, że do Bytowa trafił niemal na czas wykonania Domu Wdów. Pojęcie Scholsshauptmann ma wielorakie znaczenie, tj dowódca wojskowy; starszy urzędnik dworski pałacu pełniący funkcje nadzorcze; tytuł sądowy dla zasłużonych dworzan; osoba przynależna do komorników zamkowych. Pojęcie to dosłownie tłumaczone jako kapitan zamkowy odnosiło się do osoby będącej przełożonym, komendantem zamku książęcego, który był odpowiedzialny za utrzymanie w nim porządku i bezpieczeństwa. Role tę spełniani także burgrabiowie. W Prusach i północnych landach niemieckich tytuł ten przyznawano zwykle starszym szambelanom i pod względem rangi znajdowali się oni na wysokiej pozycji sądowniczej. Peter w latach 1623 i 1630 był starostą ziemskim (Landeshauptmann). W 1606 uczestniczył w pogrzebie księcia pomorskiego Bogusława XIII ( 1544 - 1606) , był jednym z niosących trumnę księcia. Od 29 sierpnia 1608 r. do 18 sierpnia 1610 r. uczestniczył w podróży księcia pomorskiego Jerzego II ( III ) (1582-1617 ) na Maltę, do Francji, Anglii, Niderlandów, Polski i Czech. W 1618 roku wspomniany jako Hofjunker ( urzędnik książęcy ) na dworze Bogusława XIV uczestniczący w pogrzebie księcia Filipa II Pobożnego ( 1573 – 1618), w 1621 roku na pogrzebie księcia Franciszka I ( 1577 – 1620) , a w 1623 na pogrzebie księcia Ulryka (1589-1622) jako starosta zamkowy (Schlosshauptmann) z Bytowa i pan Manowa (Manow). W 1627 roku po doświadczeniach wojennych Pomorza, przejście armii szwedzkiej (w lutym-kwietniu) i duńskiej (lipiec-sierpień) we wrześniu ks. Bogusław XIV ustanowił tzw. Dyrektorium, które miało zajmować się w księstwie obronnością. Peter von Glasenapp wszedł do jego skład. W 1628 roku według spisu majątków ziemskich na Pomorzu bracia Peter i Feoelix ( Feliks) von Glasenappowie byli właścicielami Polanowa, mieli 44 całe parcele działki i 62 półparcele, młyn. Ogólnie posiadali 102,5 włóki ziemi ( 1700 ha), dwa młyny i 4 owczarnie. Ich majątki ziemskie położone były w: Bobęcinie, Wietrznie, Nacławiu oraz w Gatzinge, Rosocha (niem. Rotzog), Fortschen i w m. Garbin. Data śmierci byłego bytowskiego Schlosshauptmanna pozostaje nieznana, Sadzić można ,że zmarł po ostatniej o nim wzmiance w 1637, a przed 1640, kiedy wspomniany był jako zmarły. Jego żoną była Tugendreich Barbara von Borcke córka radcy pomorskiego Andreasa von Borcke. Mieli kilkoro dzieci syna Andreasa ( 1619 -1661), Petera i Jürgena Paula von Glasenapp oraz córki Esther von Glasenapp; Adelheid von Glasenapp po mężu von Kleist. Linia ta wymarła w XVIII w. Koniec bytności rodu na Pomorzu. Po wojnach napoleońskich przedstawiciele rodu zmuszeni byli wyprzedawać swoje majątki Posiadłości rodziny von Glasenapp powoli znikały z mapy Pomorza by, na początku XX w. zniknąć zupełnie. Ród zaistniał także na wschodzie w Rosji , gdzie pięciu przedstawicieli Глазенап zostało generałami a dwóch admirałami niektórzy zaistnieli w nauce i kulturze.. Rodzima Glasenapp Johanna Friederike Charlotte Dorothea Eleonore von Bismarck, z domu von Puttkamer (ur. 11 kwietnia 1824 w Wiatrołomie , zm. 27 listopada 1894 w Warcinie), pomorska szlachcianka, od 1847 r. była żoną kanclerza Rzeszy Ottona von Bismarcka. Jej matką była urodzona w Grzmiącej ( lub w Bytowie ) Luitgarde Agnese von Glasenapp (1799–1863), ojcem Heinrich von Puttkamer (1789–1871). Ich ślub odbył się w Grzmiacej dnia 1 grudnia 1819 r. Rodzicami matki Johanny byli Heinrich Friedrich von Glasenapp ( 1770- 1810) z Grzmiącej i Auguste Friederike Leopoldine Eleonore von Borcke ( 1778- 1847 ) , dziadkiem Joachim Casimir von Glasenapp ( 1731- 1780) z Białowąs gm. Barwice a pradziadkiem Paul Wedig von Glasenapp ( 1701 – 1776). Oboje rodzice pani Bismarck spoczęli w parku pałacu w Barnowcu ( niem Reinfeld) . W miejscu gdzie zostali pochowani stoi charakterystyczna kapliczka ( M. Zamara) . Drugi z tablicy Martino Maesen Quaestore – Martin Mesen postrzegany jest jako sekretarz albo kwestor (poborca?), urzędnik zajmujący się finansami . Niestety nic o nim konkretnego powiedzieć nie można. Najprawdopodobniej zajmował się sprawami finansowania budowy i przez to był głównym wykonawcą Domu Wdów. Tablica w Bytowie jest pamiątką po czasach gdy miasto było częścią suwerennego państwa z własną dynastią, armią i kulturą, własnymi bohaterami, arystokracją i ludem . Jego mieszkańcy mieli już wykształcony patriotyzm, którego ślady spotykamy w słowiańskich imionach rodzimej szlachty w czasach gdy po ich ojczyźnie pozostało wspomnienie. Niegdyś Pomorze lansowano jako spuściznę po Piastach, dziś krytykując tamte tendencje podkreśla się jego niemieckość. Tymczasem Pomorze było Pomorzem o czym zapominać nie wolno.

Opracowali: Krzysztof Myszka Andrzej Szutowcz

Iga Władymiruk

© Wszelkie Prawa Zastrzeżone

Źródła

Antoni Jan Pawłowski Zamek w Bytowie. Wyd Region 2007 s. 38 -40.

Przewodnik Turystyczny Szlakiem Rodów Pomorskich. Karlino 2008.pdf

G.J. Brzustowicz Peter von Glasenapp.Zarys życiorysu.

Mieczysław Zamara .Zdjecia tablicy

http://www.roskildehistorie.dk/stamtavler/adel/tyske_smaa/Glasenapp4.htm ( podgląd 2 stycznia 2022)

https://www.zamki.pl/?idzamku=bytow( podgląd 2 stycznia 2022)

http://www.pomeranica.pl/wiki/Zofia_Sask ( podgląd 2 stycznia 2022) https://pl.wikipedia.org/wiki/Anna_pomorska_(1590%E2%80%931660) ( podgląd 2 stycznia 2022) http://parseta.org.pl/uploads/media/Przewodnik_Szlakiem_Rodow_Pomorskich_2008.pdf ( podgląd 2 stycznia 2022)

https://lexika.digitale-sammlungen.de//adelung/lemma/bsb00009133_7_2_2057 ( podgląd 2 stycznia 2022)