Kaszubskie Gadki autorstwa Pana Stanisława Gostomczyka
Przedstawiam kilka kaszubskich opowiadań autorstwa Pana Stanisława Gostomczyka z Lipnicy
Jak pierwi żëło sã na Gòchach
Na Gòchach pierwi bëła takô biéda, że żôdną seczerą bë ji nie ùtłëkł, temù téż nie tilkò psë chòdzałë bòso, ale i lëdze. Bótë co prôwda bëłë, ale nie bëło jich za co kùpic. Zemie są tu griczano-kùrzajkòwi, to znaczi samé piôchë. Jak padało, to żëtkò ùrosło tak, jakbë kòszturem sadzoné, a bùlewków to mòżna bëło włożëc dwadzesce w gãbã i jesz szło gwizdac. Totéż z samej mączi chléba nie jedlë. Jak zaczynialalë do chléba, to mùszelë wpierw pół kòrëta bùlew ùgòtowac, bò z samej mączi chléb jedlë le panowie z fòlwarkù. No i ù jegòmòsca mòżna bëło ją spòtkac. A nôgòrzi bëło, czej przëszła sëszô, nie ùrosło nick i wszëtkò spôlëło. Téż białczi miałe za swòje, żebë jaczis môltëch ùgòtowac, żebë chłop miôł sëłã do robòtë, bò kóń mógł zaniemóc, a chłop mùszôł. Totéż ò pòrenk wstôwalë, żebë kwasnëch lëstów narwac, póczi zdebło rosë bëło, jaczis jajo w to wrzucëlë imôltëch béł.
Czej przëszła jeséń to mielë pësczi zeloné jak trôwa, ale sã tim nie zrôżalë, gôdalë: „Dô Bóg dzéń, dô Bóg radã”. A nôlepi to bëło, czej przëszło do wiesela. Wieselé wëprôwialë wiôldżé, bò gôdalë: „Wieselé rôz, a biéda wiedno”.
Brakòwało na Gòchach wszëtczégò, tilkò nie dzôtków bò te mnożałë sã ù nich jak
grzëbë pò deszczu, co jedno to piãkniejszé. Jak tak òbcy przëjôżdżôł przez te Gòchë, to nie mógł sã nadzëwòwac, jaczé piãkné kwiatë chòdëją w tich łączinkach, taczé kòlorowé, kùlisté. Niejeden z przejezdnëch zatrzimôł sã, żebë nabëc so flanców. Jak zapùkôłi wlôzł do bùdë, to gò zamùrowało. A to dziatwa kaszëbskô, co jednô to piãkniejszô, bò to bëło jedno, czegò jim nie brakòwało „dzôtków”. Chòc wóm pòwiém, dzysô je ju z tim problem.
Gòchë do Ùnie
Òpòwiém wama, jak to Kaszëbë z Gòchów rëchtowalë sã do Ùnie. Czej przëszła decyzjô, że Pòlskô mô sã rëchtowac do Ùnie, nadeszłë cãżczé czasë dlô gòspòdarzy na Gòchach, na tëch letczëch zemiach gryczno – kùrzajkòwëch. Totéż mùszelë zacząc dobrze liczëc, co sã òpłôcô robic, a co nie. Liczëlë w tã i nazôd, a òpòcalnoscë nie mòglë wëliczëc. Mùszelë wiele główkòwac, żebë nie zbãkrutowac. Nie bëło to tak einfach, żebë wëmëslëc, z czegò dołożëc do to gòspòdarczi. Lżi mielë ti, co kąsk lasu i rencistã dóma mielë. Ti biédã pòpchlë. A nôgòrzi mielë ti, co nie mielë lasu ani rencistë na gòspòdarstwie. Ti òd razã bëlë bòsé. Minãłë czasë, czej gôdalë: Gòspòdôrz spi, a jemù rosce. To bëłë dobré czasë. Jak gòspòdôrz wstôł, zarô drałowôł do chléwa òbôczëc, co mù przëbëło w nocë, co sã ùrodzëło. A dzysô wiéta co gòspòdôrz robi, czej wstónie ò pòrénkù? Nôprzód drałuje do drëdżi jizbë i wzôrô, czë rencista żëje, bò tej gòspòdaraka téż pódze dali. Taczé to nastałë czasë.
Swiat
Òj jak ten swiat piãknie wëglądô,
Kãżëc tak na nas spòglądô.
Pón Bóg nam błogòsławi,
Prowadzy do sławë.
Czemù ten ptôszk z wësoka,
Cwierkô, radëje i szlochô.
Swiat jemù téż je dóny,
przez niegò rozspiéwóny.
Czemù ta zemia wiesołô,
Kwitnie latem dokòła.
Jesénią staje sã smùtnô,
pònurô i brudnô.
Szanujmë ten swiat kòchóny,
Czëńmë gò sobie pòddónym.
Bë zawsze béł wiesołi,
òddôlôł òd nas żëwiołë.
Kaszëbsczé górë i doline
Kaszëbsczé górë i dolinë
W nich piãkné dzéwczãtã
W górã spòglądają
Knôpów wëzérają.
Czej òn mie dozdrzy
Na miã wëzdrzy
Mòże sã ùsmiéchnie
I tak głãbòk westchnie.
Òj të kòchóny
Czej të mie jes dóny
Serce sã zbùdzëło
I rumińc pùszczëło.
Jô bëm cã chcała
Wiedno kòchała
Le mie pòwiédz proszã
Ùbiéróm kalosze.
Wcygô je chùtkò
Pòsłëchô serduszkò
Jak òno wali
Dlô ce sã pôli.
Mëmkò
Mëmkò mòja kòchónô,
chtërnô to noc ju nieprzespónô.
Òczama wpatrëjesz sã we mie
I mówisz kòchóm cebie.
Ile to serca włorzëłas,
miłoscą darzëłas.
Zawde w pòtrzebie,
przëtulisz do sebie.
To słowò wëpòwiôdóné,
Niech zawde bãdze kòchóné.
Mëmkò mòja kòchónô,
Bãdze zawde szônowónô
Wiara, nôdzeja, miłota…
Piãkné òkòlice,
Przëdrożné krziże i kaplëce.
Chłopë czôpczi scygają,
Bògù pòkłón òddają.
Niech bãdze Bóg pòchwôlony,
Syn Bòżi na krziżu ùwielbiony.
Matka nôswiãtszô niech nóm błogòsłôwi,
Ù Sëna za nama sã wstawi.
Bë dobrze sã nama wiodło.
A mëslą przëwòdnią
Wiara, nôdzeja i miłota
A zdobãdzem szczestlëwòta.
,,Ojciezna"
Goche to nasza kaszebizna i ojciezna
Mome tu słoja stoleca
Warszawa i Lepnica
Mome ubodzi płola
Silnu wola
Silnu wiara
Bogu chwała
Zemia nasza siątu
Boga pamiątu
Mome tu słoje Betlejem i Jeruzalem
Mielesme tysz Raj
Łostoł ponim leno gaj
Mome też i Holandia na stole Finlandia
Co nam wiący trzeba
Leno dostac so do nieba
Zakùńczenié
Na kùńc chcã wama jesz pòwiedzec, jak Kaszëbë na Gòchach są sobie wierné w miłocë i szacunkù do drëdżëch. Pitôł żem sã młodégò kawaléra, czémù tak chiże sã żeni. Òn mie òdpòwiedzôł, że chce doznac miłotë òd bardzo blësczi mù òsobë, bò miłosc to jak sen, w chtërnëm wszëtkò je mòżlëwé, a samòtnosc to jak pùstiniô, chtërnô pragnie wòdë, abë żëc.
Jidze żeniałi chłop z białką na szpacér – żeniałi mòże dwadzesca lat. Pitóm sã białczi – „Co të tak fajn jidzesz z twòjim chłopem pòd manket?” A òna na to: „Miłosc trzeba pòdlewac i pielãgnowac jak kwiôt, żebë nie ùwiãdła, a sã rozwijała.”
Starszô białka gôdô: „Do mie chòdzy chłop i chce sã ze mną żenic, a jô mù na to, żeńba i miłota je dlô młodëch, a nie dlô stôrëch”. „Słëchôj kòchonô, miłosc mòże w głowie pòprzewracac nie tilkò młodim, ale i starszim.”Z miłoscą mòże bëc tak, jak z truskawką. Czej warunczi sprzijają pòd jeséń, to mòże zakwitnąc jesz rôz.
Wëchòwóné w wierze Karzëbi są wierni białce dzo grobòwi desczi. Kaszëbë wiedno bëlë wierni swòji białce i Bògù. Òkôziwelë szacunek Bògu wszãdze: w kòscele, w ùrzãdze, na ùlicë, przë przëdrożny kaplëcë, krziżu i na pòlu. Czej dzało sã jim zle, weidno wzdichalë do Bòga: Bòże ù nas na Gòchach jesz nijak nie bëło, żebë nie bëło co w grôp i pòd grôp. Pòmóż nam i terô. Czej szlë spac, gôdalë:
Dô Bóg dzéń,
dô Bóg radã.